De kunst van het sterven - Ars Moriendi

De kunst van het sterven

Descartes hoopte dat hij rond de 140 jaar zou worden, omdat hij door zijn vorderingen in de wis- en natuurkunde hoopte zo ook de geneeskunde een boost te kunnen geven. Wat is geneeskunde immers anders dan het sleutelen aan een lichaam dat onder de wetten van de fysica valt? Maar de resultaten van zijn onderzoek vielen wat tegen, en Descartes concludeerde toen maar dat hij beter kon inzetten op de ontwikkeling van een ethiek van het sterven – een onderwerp waar filosofen zich al vanaf Socrates mee hebben beziggehouden.

'Filosoferen is leren sterven', vattte Montaigne deze insteek kernachtig samen. Maar leren sterven is makkelijker gezegd dan gedaan. Hoewel we allemaal dood zullen gaan, stellen we het nadenken daarover toch vaak uit. Maar ook voor de levenden is er veel uit de traditie van ars moriendi, stervenskunst, te halen. Onze denkbeelden over dood en doodgaan kleuren immers niet alleen hoe wij tegen ons eigen leven en dood aankijken, maar ook de (zorg-)relaties die we met anderen hebben. Met name voor dokters is dit een belangrijke dimensie.

Voor artsen en andere stervelingen

In deze masterclass richten we ons, onder inspirerende leiding van Menno de Bree, op het denken over de dood in de geschiedenis van de filosofie. De opzet is echter systematisch. Aan de orde komen de volgende onderwerpen:

• Wat bedoelen we met ‘dood’ – en met ‘leven’? We bespreken enkele antieke en moderne definities van ‘dood’ en de problemen die ermee samenhangen.
• Is de dood een einde van het leven zoals we dat kennen, of is er een hiernamaals? Zo ja, welk deel of aspect van ons leeft er dan voort? Welke consequenties heeft dat voor ons mensbeeld? Als er een hiernamaals is, kunnen we dan nog alleen ‘ons brein zijn’?
• Is de dood een kwaad of een goed? Volgens de klassieke medische ethiek moest de dood altijd bestreden worden – maar waarom eigenlijk? Zelfs Socrates twijfelde al op zijn sterfbed wie er nu beter af was: hij of de overlevenden.
• Mag een mens zelf over zijn dood beschikken? Zelfmoord en euthanasie zijn eeuwenlang taboe geweest. Dat had vaak te maken met de invloed van het Christendom. Zijn er ook a-religieuze argumenten tegen zelfbeschikking als het gaat om het zelfgekozen levenseinde? Wat zijn de argumenten voor?
• Wat is de relatie tussen de dood en de zin van het leven? Maakt het feit dat we sterfelijk zijn, meteen ook het leven onzinnig en absurd? Of is sterfelijkheid nu juist een voorwaarde voor zin? Dat zou kunnen betekenen dat we nu juist niet moeten proberen om heel oud te worden.
• Hoe moet je je in je leven verhouden tegenover je sterfelijkheid? Dit is de eigenlijke ars moriendi. Diverse posities, zoals ontwikkeld in de geschiedenis van de filosofie, komen aan bod (negeren, contempleren, vechten, accepteren, bagatelliseren et cetera).

De cursus is interactief, zodat ook de aansluiting met het professionele en persoonlijke leven geborgd is. Ook zullen enkele beroemde sterf- en doodscenes uit de geschiedenis van de filosofie de revue passeren, zoals de moord op Socrates, de dood van Epicurus, de zelfmoord van Seneca, de grafsteen van Schopenhauer, het uitdoven van Nietzsche en de uitvaart van Sartre.

Cursusdata

maandag 5 en dinsdag 6 oktober 2020 De kunst van het sterven - Ars Moriendi Voor artsen en andere stervelingen Docent: Menno de Bree Locatie: kasteel Engelenburg, Brummen Accreditatie: 12 punten toegekend door het ABAN onder nummer 376135 Maximum aantal deelnemers bereikt